In juni 2023 ben ik als vrijwilliger werkzaam geweest op Oerol. Ik ontmoette er heerlijke mensen: doof, slechthorend en horend. De meesten van de dove en slechthorende vrijwilligers waren via een oproep vanuit theatermettolk gekomen, waaronder ik zelf ook. Een aantal werkten al jaaaaaren als vrijwilliger en zijn ook slechthorend en hebben zich destijds gewoon aangemeld zonder vermelding slechthorend te zijn. Dat leverde mooie en bijzondere gesprekken én inzichten op. Ook kwam ik in situaties die mij aan het denken zetten. Als slechthorende beweeg ik mij letterlijk en figuurlijk tussen de horenden en de doven in. Mijn moedertaal is Nederlands, maar ik beheers de gebarentaal, al ben ik beter in NmG (Nederlands met Gebaren dan in NGT Nederlandse GebarenTaal). Met inspanning klets ik met de horende vrijwilligers en in ontspanning klets ik met de mensen die doof zijn. Zo nu en dan fungeer ik als tolk tussen hen, terwijl ik tegelijkertijd zelf ook deelneem aan de gesprekken. Vijf dagen lang ben ik deel van een team met dove en slechthorende vrijwilligers op Oerol en onderdeel van het barteam vrijwilligers van Oerol. Vanaf het moment op de boot tot en met afscheid op de camping communiceren we nagenoeg moeiteloos met elkaar. Als vanzelf lezen we van elkaars gezichten of begrijpen we wat gezegd of gebaard wordt. We herhalen volop, we verduidelijken, we spellen als een gebaar of gesproken woord niet gevangen wordt en ik vraag regelmatig of het spellen iets langzamer kan. En als de ander niet gebarenvaardig is weten we feilloos wat werkt om de boodschap alsnog goed over te brengen. En in die mooie ontmoetingen kwam ik in de volgende aan het denken zettende situaties: Op een avond in een café sluiten ook dove bezoekers, zij zijn niet als vrijwilligers aan het werk, aan. Ik stel mij voor en een vraag die bijna standaard gevraagd wordt: "horend, doof of slechthorend?". Normaal is mijn antwoord: slechthorend met CI en HTT en doof zonder. Omdat ik net gedoucht had, had ik mijn HTT niet in en CI niet op. Ik gebaarde dat ik nu doof ben, omdat ik mijn toestellen uit en af had. Haar gezicht klaarde gelijk op en ik kreeg een duimpje omhoog, waarna we vrolijk in gebaren doorkletsten. Dat zette mij aan t denken: 'dus pas als ik 'echt doof' ben dan hoor ik er helemaal bij? Zou ze net zo gestraald hebben als ik wel mijn CI en HTT op en in had en dus op dat moment "slechthorend" was? En wat betekent het voor de communicatie? In mijn ogen niets, want ik zou op dat moment op exact dezelfde manier gebaren als ik doe met CI en HTT. Ik blijf de Marjan die het heerlijk vind om mensen te ontmoeten en die Nederlands als moedertaal heeft, opgegroeid is in een volledig orale wereld en pas later het genot van gebarentaal heeft mogen ontdekken. De tweede situatie die mij aan het denken zet is dat ik het voel "haperen" als ik als tolk optreedt. Bijvoorbeeld toen we als vrijwilligers aan de lange tafels samen aten. Doof, horend en slechthorend door elkaar. Met CI kon ik soms verstaan wat een horende zei en iemand die geen CI had kon dit vaker niet verstaan. Als vanzelfsprekend tolk ik dan, maar tegelijkertijd voelde ik soms ook ongemak daarbij. Is dat omdat ik op dat moment iets doe wat niet past bij doof-zijn? Voelt het wrang of betuttelend dat ik als slechthorende tolk voor hen? Heeft het te maken met dat ik gekozen heb voor een CI? Heeft het te maken met de geschiedenis dat we beloond werden in onze pogingen goed te spreken en zoveel mogelijk te verstaan (wat nu nog steeds zo werkt bij kinderen)? Ook een blog waard trouwens!! Ik ben uitgegaan van mijzelf dat ik altijd blij ben als een ander als vanzelfsprekend zorgt dat ik mee kan doen in het gesprek. Wie dat doet maakt mij niet uit: doof, slechthorend of horend. Ook ik versta heel vaak iets niet en moet vaak om herhaling vragen. Wel minder vaak dan iemand die doof is, maar ook ik struggle, struggle en struggle..... Mijn overtuiging is dat we met elkaar kunnen zorgen dat de communicatie zo toegankelijk mogelijk is voor iedereen. Hoe is dat voor jou? Jullie?
En een laatste overdenking ontstond uit onze gesprekken met mensen die al jaaaaaren vrijwilliger zijn bij Oerol en met hun slechthorendheid als vanzelf mee doen in de rest. Ik heb al mijn vragen op ze afgevuurd! "hoe doe je dat dan tijdens het avondeten aan deze lange tafel?", "welke taken doe je absoluut niet of juist wel?", "wat zijn de lastigste situaties?", "heb jij je bij aanmelding voorgesteld met gehoorverlies?", "zet je extra hulpmiddelen in?". En uit de meeste antwoorden bleek dat ze "gewoon" als horenden mee deden en op momenten dat het niet verstaan werd, ze om herhaling vroegen of even uitlegden en een enkele keer bij bijvoorbeeld een vergadering of start van de dag de solo in zetten. En dát zette mij weer aan het denken hoe anders wij als groep dove en slechthorende vrijwilligers binnen gehaald werden op Oerol en zij als enkeling "gewoon" binnen kwamen. En voor beide is iets te zeggen! Als groep waren we zichtbaar aanwezig, waar andere mensen al of niet bij aan konden sluiten. Een enkele keer sloot iemand geïnteresseerd aan. Soms met vragen rondom doofheid en slechthorendheid, soms met vragen over gebaren en héél soms over wie we verder gewoon zijn. Ik kan mij voorstellen dat het voor sommigen ook een drempel opwierp om in gesprek te komen met ons als we zo druk gebaarden. Een grappige drempel werd duidelijk op de camping doordat Nina en ik op de camping volledig in stilte met elkaar gebaarden en een vrouw op de één na laatste dag bij ons durfde te komen omdat ze toen pas snapte dat we doof communiceerden, maar ervoor dacht dat we gesteld waren op stilte. Ook omdat we aan yoga deden in de ochtend. Als groep gaf het mogelijkheden om tolken gezamenlijk te regelen en konden we elkaar makkelijk vinden via de aparte appgroep als we even behoefte hadden aan elkaar. Tegelijkertijd ontstond ook de neiging om veilig bij die groep te blijven en daardoor de kans op contact met anderen te verkleinen. We moesten zelf actiever op zoek naar contact buiten de groep. En dat lukt beter als je als individu in een groep komt. Dit maakte ik op uit de verhalen van de andere ervaren slechthorende vrijwilligers. Eén van hen zei dat ze juist op Oerol zich volledig geaccepteerd voelt en op het vasteland het minder als vanzelfsprekend ervaart dat mensen rekening met haar houden.
Comments